بایگانی نویسنده و مترجم: زبیگنیف هربرت

صفحه‌ی اول روزنامه و خبر کشتار ۱۲۰ سرباز، جنگ دیرزمانی ادامه یافت به آن می‌شد عادت کرد: درست کنار این خبر گزارشیی از جنایتی شگفت با پرتره‌ی قاتل نگاه آقای کوگیتو بی‌تفاوت غلت می‌خورد از سرِ کشتار سربازان تا با لذتی وافر در شرح وحشتِ روزمره غوطه‌ور شود یک کارگر سی ساله‌ی مزرعه‌ در اثر افسردگی حاد زن و دو کودک‌اش را به قتل رساند. سبک و سیاق قتل به دقت تشریح می‌شود موقعیت بدن‌‌ها و الباقی جزئیات پیدا کردن …

پیرتر از آن‌ام که سلاح بردارم و چون دیگران بجنگم. لطف کردند نقش یک مورخ جزء را به من دادند ثبت و ضبط می‌کنم – نمی‌دانم برای که- تاریخ یک محاصره را. باید دقیق باشم، ولی نمی‌دانم محاصره کی آغاز شد دویست سالِ پیش در دسامبر، در سپتامبر، یا صبحِ دیروز این‌جا همه از فقدان درک زمان رنج می‌بریم. برایمان فقط مکان باقی‌مانده و تعلق به مکان هنوز بر ویرانه‌های معابد، بر اشباحِ باغ‌ها و خانه‌ها حکم می‌رانیم اگر ویرانه‌ها …

آنان که سپیده‌دمان بادبان برکشیدند و دیگر بازنخواهند گشت، ردپاشان را بر موجی به جا نهادند. پوسته‌ی صدفی زیبا چنان فسیلِ دهانی به اعماق دریا فرو می‌شود. آنان که بر جاده‌ای خاکی گام نهادند و هرگز به پشت پنجره نرسیدند هرچند بام‌ها در دیدرس‌شان بود: در ناقوسی از هوا پناه خواهند جست. اما آن‌ها کز آنان تنها اتاقی سر،د یتیم خواهد شد جفتی کتاب و کاغذی سفید و شیشه‌ی خالی دوات هنوز به تمامی نمرده‌اند در بیشه‌های کاغذدیواری‌ها زمزمه‌گرند سر …

آقای هربرت اوایل جولای 1984، وقتی خارج از ورشو بود و تمام وقت خود را صرف نوشتن می‌کرد، با مصاحبه موافقت کرد.  او برای این مصاحبه دوازدهم جولای، به آپارتمان خود در ورشو بازگشت.  بوگدانا و جان کارپنتر با وی مصاحبه کردند.  کاسیا همسر آقای هربرت نیز آنجا بود و در گفتگوها شرکت داشت.

شما بعد از پنج سال اقامت در خارج از کشور در ژانویه 1981 به لهستان بازگشتید.  تصمیم بسیار مهمی بود.  درست در اوج دورهٔ "اتحادیه کارگری همبستگی".  حدود ده ماه بعد ژنرال یاروزلسکی اعلام "وضعیت جنگی" کرد.  وقتی داشتید تصمیم می‌گرفتید به کشور برگردید آیا پیش‌بینی می‌کردید چنین اتفاقاتی بیفتد؟ آیا اگر می‌دانستید چنین اتفاقی می‌افتد باز هم برمی‌گشتید؟

وقتی توافقنامه "گدانسک" امضا شد گفتم دیگر باید برگردیم.  می دانستم این ماجرا پایان خوشی نخواهد داشت، چون من این سیستم را می‌شناختم.  این سیستم اصلاح پذیر نبود.  حداکثر می‌شد چند ساختار "آسان‌گیر" مثل استریپ‌تیز را وارد این سیستم کرد.  تغییرات در حد ورود سوسیس یه فروشگاه‌ها بودند.  این سیستم باید سرنگون می‌شد، اصلاح‌پذیر نبود.

چه زمانی به این باور رسیدید که این سیستم را نمی‌شود اصلاح کرد؟ در 1949 با آغاز استالینیسم در لهستان، یا قبل از 1956؟ یا اصلا بعد از 1956؟ یا پس از 1986، 1970؟ کی؟